Tekstil Tasarımı

Bazı motifler dokuma sanatında en çok kullanılan motifler olup taşıdıkları anlamlarıyla örnekleri verilmiştir. Farklı bölgelerdeki kültürler ve yaşam şekilleri stilize edilmiş, yörelere göre anlatım dili oluşturmuştur.

Akrep Motifleri: Korunma amaçlı motiflerden biridir. İnsanlar akrebin zehrinden korktukları için değişik madenlerden yapılmış akrep biçiminde

takıları veya akrep kuyruğunu üzerilerinde taşıyarak korunduklarına inanırlar. Dokuma üzerine işlenmiş akrep motifleri de aynı koruma amacına yöneliktir.

Eli Belinde Motifleri: Analığın ve doğurganlığın simgesidir. Motif Anadolu’nun değişik yörelerinde gelin kız, çocuklu kız, aman kız, kara döşeme, seleser, k.küllü kız, çengel sarmal, çakmaklı, eğer kaşı, turna katarı vb. gibi adlar alır.

Pıtrak Motifleri: Tarlalarda bulunan, dikenleri ile insanların ve hayvanların tüylerine yapışan bir bitkidir. Pıtrağın üzerindeki dikenlerin kötü gözü uzaklaştırdığına inanan Anadolu insanı onu nazarlık motifi olarak kullanmıştır. Pıtrak gibi deyimi ile ağaçlardaki meyve bolluğu anlatılır. Bu anlamı ile pıtrak motifi bereket simgesi olarak daha çok un çuvallarında kullanılır.

Hayat Ağacı Motifleri: Sonsuzluğun sembolüdür. Sürekli gelişen ve değişim içinde yaşayan evreni sembolize eder. Yeryüzü ve cennet arasındaki iletişimi sağlar. Hayat ağacı motiflerinde en çok kullanılan servi yeşil renk, uzun ömürlülük, dayanıklılık, güzel şekil ve boyluluk gibi nitelikleriyle iyilik ve güzellik sembolü hâline gelmiştir.

Göz Motifleri: Kötü gözle bakışın kökeni veya çıkış noktası insan gözüdür. Gözün verdiği zararın önlenmesinin en kısa ve etkin çaresinin yine gözün kendisi olduğu kabul edilmektedir. Dokumalarda göz motifi sıklıkla kullanılmaktadır. En sık rastlanan göz motifi, dörde bölünmüş eşkenar şeklindedir.

Üçgen, gözün stilize edilmiş görünümüdür. Ayrıca kare, eşkenar, dörtgen ve dikdörtgen şeklinde göz motiflerine rastlanmaktadır. Dokumalarda göz motifleri yörelere göre değişiklik göstermektedir.

Bereket Motifleri: Genelde kadın erkek ilişkisini ve üremeyi simgelemektedir. Bereket motifi olarak buğday, arpa başağı, nar, haşhaş, karpuz, kavun, incir, üzüm, dut, çok taneli, çok çekirdekli, meyve ve tahıllar da kullanılır. Ana ve babayı simgeleyen motifler de dokumalarda kullanılır.

Koçboynuzu Motifleri: Bereket, kahramanlık, güç, erkeklik sembolü olan koç boynuzu motifi, Anadolu kültüründe ana tanrıçadan sonra ya da onunla birlikte kullanılan bir motiftir. Boynuz sembolü, insanlık tarihinde her zaman güç kuvvet timsali olan erkekle özdeşleştirilmiştir.

El, Parmak, Tarak Motifleri: Parmakların kem gözlerden koruduğunu temsil eden beş çizgi ve beş noktayı kapsar. Tarak motifi genellikle evlilik ve doğum ile ilişkilidir. Bu motif, evlenme arzusunu ve doğumu kem gözlere karşı korumayı ifade eder.

Muska ve Nazarlık Motifleri: Bu motif kem göz anlamına gelir ki göze benzeyen bir nesnenin bununla savaştığına inanılır. En basit şekliyle bir üçgen kullanılır.

Geleneksel Türk sanatlarında; halı, kilim, çanta gibi dokuma ürünlerinde çok sayıda geleneksel motif ve desen bulunmaktadır. Kilim ve halılardaki simge ve sembollere motif, tamamına ise desen denir.

Geçmişten günümüze kadar uzanan bu desen ve motiflerin özel anlamları ve isimleri vardır. Bu desenler ve motifler dokuma türünü, insanların toplumsal statülerini belirler. Ayrıca inançlarını; beklenti, evlilik, istek, bekarlık gibi durumlarını; göç, üzüntü, sevinç, mutluluk ve beklentilerini, dilek, aşk, ayrılık ve duygularını ifade eden semboller şeklindedir.

Modernizasyon, çağdaş anlayışa uydurma yöntemidir. Değer taşıyan eski eserlerin günün beğeni ve anlayışına göre yeniden yorumlanmasıdır. Modernize yaparken önem verilecek noktalar şöyle sıralanabilir:

1. Desenin karakterini inceleme ve tanıma,

2. Günün beğeni ve anlayışını yansıtma,

3. Amaca uygun hazırlama,

4. Kullanılacak araç gereç ve teknik imkânları göz önünde bulundurma.